شرایط اوراق مضاربه چیست

اوراق قرضه چیست؟

بر اساس تعاریف قانونی، قرضه، برگه‌ای است که بیانگر مبلغی وام با بهره معین بوده و قابل معامله نیز است.

ماده 52 قانون تجارت، اوراق قرضه را این‌گونه تعریف می‌کند: «ورقه قرضه عبارت است از برگه قابل معامله‌ای که مبلغی وام با بهره معین را معرفی می‌کند که تمامی ‌آن یا بخش‌هایی از آن در موعد یا مواعد معینی باید مسترد شود.» طبق ماده 2 قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب سال 1345، علاوه بر شرکت‌های سهامی (عام)، شهرداری‌ها، مؤسسات وابسته به دولت و خزانه‌داری کل می‌توانند تحت شرایط مقرر در قوانین و تشکیلات خود اقدام به صدور اوراق قرضه کنند همچنین طبق قسمت اخیر ماده 52 قانون تجارت، برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره، حقوق دیگری نیز شناخته شود.

قانون تجارت برای حفظ و استیفای حقوق دارندگان اوراق قرضه که توسط شرکت‌های سهامی عام صادر می‌شوند، حقوقی را به آنها اعطا کرده است؛ از جمله این ‌که چنانچه اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت باشد، مجمع عمومی فوق‌العاده باید بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه، تصویب کند که در این صورت حق تقدم (حق رجحان) سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود بخود منتفی خواهد بود (ماده 63 قانون تجارت) و این حق اساساً به دارندگان اوراق قرضه تعلق می‌گیرد که با تعویض اوراق قرضه خود با سهام شرکت، در زمره دارندگان سهام شرکت قرار گیرند.

بر این اساس، زمانی که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت تصمیم به کاهش اختیاری سرمایه شرکت بگیرد، دارندگان اوراق قرضه می‌توانند از تاریخ نشر آخرین آگهی شرکت مربوط به اعلامیه کاهش اختیاری سرمایه شرکت به دادگاه ذی‌صلاح مراجعه کنند و نسبت به کاهش اختیاری سهام شرکت اعتراض و حقوق خود را مطالبه کنند.

البته دارندگان اوراق قرضه فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شوند و در اداره امور شرکت نمی‌توانند دخالتی داشته باشند اما حق دارند در ازای خرید اوراق قرضه در مواعدی که تعیین شده است، اصل وام و بهره تعیین‌شده خود را مسترد دارند و در صورت قابلیت تبدیل ورقه به سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه هم می‌توانند بدون توجه به این تبدیل و تعویض جهت دریافت شرایط اوراق مضاربه چیست اصل و بهره اوراق قرضه به شرکت مراجعه کنند یا سهام شرکت را به تملک خود در آورند.

به همین دلیل است که قسمت دوم ماده 64 قانون تجارت مقرر می‌کند: «تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است.» در صورت انجام تشریفات قانونی مربوط به تعویض اوراق قرضه یا سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه در هر موقع قبل از رسید (اصل و بهره) می‌توانند تحت شرایط و ترتیبی که در اوراق قرضه قید شده است، آن ‌را با سهام شرکت تعویض کنند.

شرایط صدور اوراق قرضه

برای صدور اوراق قرضه، رعایت شرایط زیر از طرف شرکت سهامی الزامی است:

1- نوع شرکت باید شرکت سهامی عام باشد، بنابراین و به طور کلی شرکت‌های سهامی خاص از صدور اوراق قرضه محروم شده‌اند.

2- از تاریخ ثبت شرکت دو سال تمام گذشته باشد.

3- اجازه انتشار و صدور اوراق قرضه باید در اساسنامه شرکت قید شده باشد. در صورت عدم تصریح این موضوع در اساسنامه، بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و اجازه و تصویب مجمع عمومی فوق العاده و اصلاح اساسنامه می‌توان به صدور اوراق قرضه اقدام کرد.

4- شرکت زمانی می‌تواند نسبت به صدور اوراق قرضه اقدام کند که تمام سرمایه ثبت‌شده شرکت، توسط صاحبان سهام پرداخت شده باشد.

5- حداقل در دو نوبت ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به تصویب رسیده باشد.

رابطه حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه

صدور اوراق قرضه از طرف شرکت‌های سهامی عام و رابطه حقوقی شرکت با دارندگان این گونه اوراق را شاید بتوان در چارچوب عقد قرض تبیین کرد؛ زیرا بر اساس ماده 653 قانون مدنی، مقترض (در اینجا شرکت) می‌تواند به وجه ملزمی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) وکالت دهد در مدتی که قرض بر ذمه او باقی است، مقدار معینی از دارایی مدیون را در هر ماه یا در هر سال (در اینجا موعد یا مواعد معینه) مجانا به خود منتقل کند اما اشکال در اینجا است که اصولا در عقد قرض بهره، مصداقی ندارد؛ زیرا مقترض باید مثل مالی را که قرض کرده است، رد کند؛ اگرچه قیما ترقی یا تنزل کرده باشد.

البته بنا بر تجویز قسمت اخیر ماده 648 قانون مدنی، در صورت تعذر رد مثل، مقترض موظف است قیمت یوم‌الرد را بدهد، حال چنانچه ماده 653 قانون مدنی را جواز بهره بدانیم و مقترض (در اینجا شرکت) تضمیناتی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) بدهد و آنها وکالت در انتقال دارایی مدیون را به عنوان اصل و بهره یا فقط بهره طبق مفاد ماده مزبور مجانا به خود داشته باشند، از نقطه نظر مجوز قانونی و نیز تبیین روابط حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه مشکلی به وجود نمی‌آید اما چنانچه این تضمینات داده نشود و مقدمات مربوط به تنظیم وکالت‌نامه به مرحله اجرا در نیاید، تکلیف چیست؟ در این صورت آیا می‌توان روابط حقوقی طرفین را طبق عقد مضاربه تبیین کرد؟ به نظر می‌رسد پاسخ این سوال منفی باشد زیرا مضاربه عقدی است که به موجب شرایط اوراق مضاربه چیست آن یکی از متعاملین سرمایه می‌دهد؛ با قید این که طرف دیگر تجارت کرده و در سود و زیان آن شریک باشند. در حالی که دارنده اوراق قرضه نمی‌تواند به سود یا زیان شرکت چشم داشته باشد بلکه او می‌خواهد در ازای وجهی که پرداخت کرده است، در موعد یا مواعد تعیین‌شده اصل وجه همراه با بهره معینه و از پیش تعیین شده آن ‌را دریافت کند. با توجه به جمع‌‌بندی مطالب فوق باید ذهن را از روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه منطبق با عقد قرض و مضاربه خارج و آن‌ را معطوف ماده 10 قانون مدنی کرد که مقرر داشته است: «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن‌ را منعقد کرده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.» زیرا با توجه به حقوقی که قانون به دارندگان اوراق قرضه داده است، روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه را نمی‌توان فقط در چهارچوب عقد فرض تصور کرد، بلکه باید آن را یک رابطه خاص حقوقی تلقی کرد که به دارنده اوراق قرضه این حق و اجازه اعطا شده است که طبق میل خود در مواعد تعیین‌شده اصل وام و بهره را دریافت و در صورت تمایل و تحت شرایط مربوطه، اوراق قرضه را به سهام شرکت تعویض یا تبدیل کند و در گروه صاحبان سهام شرکت درآید یا اوراق قرضه خود را به عنوان اوراق بهادار معامله و به غیر منتقل کنند.

نقش رکن " بانی" در فرآیند انتشار صکوک چیست؟

شخص بانی نهادی است که مطابق بند (ج) ماده 1 دستورالعمل انتشار اوراق بهادار اجاره برای تامین مالی خود اوراق بهادار منتشر می کند. شخص بانی باید شرکت تجاری یا شخص عمومی دولتی باشد. شرکت تجاری شرکتی است که با موضوع انجام فعالیت تجاری تشکیل شده باشد و اشخاص حقوق عمومی دولتی نیز شامل وزارتخانه ها و موسسات دولتی است که مطابق ماده 4 قانون محاسبات عمومی کشور تشکیل می شود. شخص تجاری مطابق ماده 2 دستور العمل انتشار اوراق اجاره باید شرکت سهامی یا تعاونی باشد. اشخاص حقوق عمومی غیر دولتی نیز در صورتی می توانند اوراق بهادار منتشر کنند که امکان انتشار اوراق توسط آن ها و صلاحیت مالی آن ها به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده باشد.
بانی به تنهایی امکان انتشار اوراق بهادار ندارد و باید از طریق نهاد واسط به امر انتشار اوراق بهادار مبادرت ورزد. نهاد واسط به لحاظ حقوقی وکیل بانی در امر انتشار اوراق اجاره به حساب آمده و از سوی وی اوراق منتشر و به فروش می رساند.
بانی اوراق بهادار اسلامی به تناسب این که چه نوع اوراق بهاداری است نقش متمایز از دیگر اوراق بهادار دارد. بانی در اوراق بهادار اجاره نقش مستاجر، در اوراق مضاربه نقش مضارب یا عامل، در اوراق مرابحه نقش خریدار اقساطی و در سایر اوراق به تناسب، نقش حقوقی مخصوص به آن اوراق را ایفا می نماید.
بانی در اوراق اجاره به عنوان مستاجر شناخته شده اما تمام وظایف و تکالیف و حدود اختیاراتی را که یک مستاجر در قرارداد اجاره ممکن است داشته باشد نداشته یا متفاوت خواهد بود. از این رو اگرچه مستاجر در در قرارداد اجاره در نگهداری از عین مستاجره امین است و تنها در صورتی که تلف عین مستاجره با تقصیر وی باشد مسئول در جبران خسارت خواهد بود، اما بانی در قرارداد اجاره موجود در فرایند انتشار اوراقاجاره تعهد می سپارد تا در هر صورت عین مستاجره تلف گردد مسئول جبران خسارت آن باشد. البته دراوراق اجاره به منظور حمایت از سرمایه گذاران اقداماتی چون تعیین ضامن و بیمه دارایی در نظر گرفته شده است تا در صورت تلف دارایی دست دارنده اوراق لااقل از اصل سرمایه خویش کوتاه نباشد. بانی به عنوان مستاجر باید اجاره بهای دارایی واگذار شده را پرداخت نماید. این اجاره بها به واقع همان سود اوراق اجاره را تشکیل می دهد. این سود به دلیل ثابت بودن میزان اجاره بها ثابت است. در مقابل اگر چه قانون مدنی در ماده 486 انجام تعمیرات و کلیه مخارجی که در عین مستاجره برای امکان انتفاع از آن لازم است را به عهده مالک یا همان موجر واگذار کرده است اما در اوراق اجاره به موجب قرارداد اجاره میان بانی و واسط این هزینه ها بر عهده بانی قرار داده شده است.
در اوراق مضاربه بانی نقش مضارب یا عمل را بر عهده دارد و به واقع سرمایه ایکه از فروش اوراق مضاربه حاصل آمدهاست را در امور تجاری به کار می گیرد. بانی در این جایگاه نسبت به سرمایه واگذار شده به وی امین است اما وجه التزامی در صورت تلف سرمایه پیش بینی گردیده است که این و جه التزام توسط ضامن بانی پشتیبانی می گردد. بانی به عنوان عامل یا مضارب در میزان سودی که حاصل می شود بر اساس درصدی که تعیین شده است شریک است و مابقی سود بین دارندگان اوراق پس از کسر کارمزد واسط شرایط اوراق مضاربه چیست پرداخت خواهد شد.
در اوراق مرابحه بانی در جایگاه خریدار اقساطی دارایی قرار می گیرد. دارایی مذکور از وجوه حاصل از فروش اوراق مرابحه خریداری شده و به بانی به صورت فروش اقساطی منتقل می گردد. بانی موظف است در مواعد تعیین شده ثمن دارایی خریداری شده را به صورت اصل اوراق و سود آن را به دارندگان پرداخت نماید. این شرایط اوراق مضاربه چیست سود توسط نهادهایی چون شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه بین دارندگان توزیع می گردد.

اوراق صکوک چیست و چطور آنرا بخریم؟

آیا می دانید اوراق صکوک چیست و انواع آن کدام است؟ اگر نمی دانید اوراق صکوک چیست و چطور می توانید آن را خریداری کنید، بهتر است تا انتها با کد بورسی همراه بمانید، چرا که به زبان ساده به این پرداخته ایم که اوراق صکوک چیست و چطور قادریم انواع آن را خریداری کنیم و سود کسب کنیم. لذا همه چیز درباره اوراق صکوک را در این مطلب به صورت رایگان یاد بگیرید.

اوراق صکوک چیست؟

صکوک در حقیقت یک ابزار مالی به حساب می آید که در اقتصادهای اسلامی مورد استفاده قرار می گیرد و به‌ نوعی جایگزین اوراق قرضه محسوب می شود. واژه عربی صکوک جمع واژه “صک” است که به صورت چک یا cheque وارد زبان انگلیسی نیز شده است. به صورت کلی می‌ توان صکوک را اوراق قرضه اسلامی دانست. در جهان به منظور تامین مالی پروژه‌ های بزرگ از اوراق قرضه بهره می گیرند. با استفاده از این اوراق افراد فقط در سود حاصل از این پرو‌ژه‌ ها سهیم خواهند شد و در تصمیم گیری ها هیچ گونه دخالتی نمی توانند داشته باشند.

از آن‌ جایی که دین اسلام این گونه فعالیت‌ ها را ربایی می‌ داند، این اوراق در بازارهای اسلامی استفاده نمی شود! لذا ابزارهای تامین مالی اسلامی طراحی شدند و در حال حاضر شرکت‌ ها در راستای تامین مالی خود از این ابزارها که به آن‌ ها صکوک می گویند، استفاده می نمایند. بنابراین تا اینجا متوجه شدیم که به ابزارهای مالی اسلامی صکوک می گویند. صکوک جمع کلمه صک به معنی سند و سفته می باشد و در واقع کلمه چک در جابجایی بین زبان‌ های انگلیسی و عربی از آنجا که در الفبای عربی حرف چ وجود ندارد، در آخر به شکل صک درآمده و به همین نام شهرت پیدا کرده است.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

ابزارهای مالی اسلامی به صورت معمول مبتنی بر یک دارایی فیزیکی ساخته می شوند، اجازه انتشار این اوراق مبتنی بر دِین هم وجود دارد. این اوراق منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی‌ های فیزیکی شرکت‌ های خاص جذب می‌ کنند. در حقیقت با خرید این اوراق واقعا در یک پروژه شریک خواهید شد. این ابزار هم برای صاحبان اوراق و هم برای صاحب پروژه از منافع متقابلی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم با صکوک و جزئیات آن بیشتر آشنا شویم و ببینیم چه فرق هایی بین آن و اوراق قرضه معمولی وجود دارد.

انواع اوراق صکوک در ایران

اوراق قرض الحسنه : اوراق قرض‌ الحسنه طبق قرارداد قرض و بدون بهره منتشر می‌ شوند. طی این قرارداد، ناشر به اندازه ارزش اسمی اوراق به دارندگان بدهکار می باشد. در تاریخ سررسید این مقدار می بایست پرداخت شود. به صورت معمول دولت‌ ها و موسسات خیریه برای انجام طرح‌ های عام‌ المنفعه از این اوراق استفاده می نمایند.

اوراق اجاره : اوراق اجاره که به آن صکوک اجاره نیز می گویند، در واقع اوراق بهاداری هستند که به تامین مالی بنگاه‌ های تولیدی و خدماتی کمک شایانی دارند. با استفاده از این اوراق حق استفاده از یک دارایی و یا منافع آن به بانی یا همان مصرف‌ کننده انتقال می یابد. در حقیقت بانی با پرداخت اجاره‌ بها می تواند از دارایی های مالک بهره مند شود.

اوراق مساقات : این نوع صکوک مثل صکوک مزارعه می باشد که در ادامه معرفی می کنیم، البته با این تفاوت که منحصر به باغداری است. ناشر این اوراق، پس از جمع‌ آوری وجه لازم به منظور خرید باغات به نمایندگی از طرف مالکان اوراق با باغبانان قرارداد مساقات می‌ بندد تا آن‌ ها روی باغ کار کنند و در نهایت محصول کسب شده را با هم تقسیم نمایند. در این روش دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک باغ هستند.

اوراق مضاربه : مضاربه عقدی است که فقط در حوزه تجارت کارایی دارد و به معنی تجارت با سرمایه شخص دیگر می باشد. دقیقا مثل این است که شما مالک یک دارایی یا سرمایه باشید و آن را به شخص دیگری بدهید تا با سرمایه شما کار نماید و شما سهم معینی از سود فعالیت تجاری را دریافت نمایید. این را در نظر داشته باشید که این سود بسته به نوع فعالیت تجاری متغیر است و در پایان دوره مشخص خواهد شد.

اوراق منفعت : این اوراق کارایی مختلفی دارد؛ یکی واگذاری منافع آینده دارایی‌ های بادوام و دیگری واگذاری خدماتی در آینده است. در حقیقت صکوک منفعت، اوراقی هستند که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقداری معین از خدمات و یا منافع آینده از یک دارایی است. دقیقا مثل این است که شما مبلغی پول برای خرید این اوراق می پردازید تا در آینده بتوانید در یک هتل معین برای مدت مشخص اقامت داشته باشید. این اوراق در بازار ثانویه نیز مورد معامله قرار می گیرند، بنابراین نگرانی از لحاظ نقدشوندگی آن نباید به خودتان راه دهید.

اوراق مرابحه : ماهیت این صکوک بدین شکل است که یک فروشنده کالا همه هزینه‌ های که برای خرید، حمل‌ و نقل و نگهداری یک کالا یا دارایی کرده است محاسبه کرده و در ادامه قیمت را با درصدی از سود به اطلاع مشتری می‌ رساند. با خریداری این اوراق به صورت مشاع مالک دارایی یا دِین خواهید شد که در قرارداد ذکر شده است.

این اوراق بازدهی ثابتی به دارندگان خود می‌ دهند و امکان خرید و فروش در بازار ثانویه را نیز خواهند داشت. اوراق مرابحه تامین مالی، اوراق مرابحه تامین نقدینگی، اوراق تشکیل سرمایه شرکت‌ های تجاری و اوراق مرابحه نقدی نمونه‌ ای از انواع اوراق مرابحه به حساب می آیند که می توانید با توجه به نیاز و قصدی که از خرید صکوک دارید، بهترین نوع آن را برای خود انتخاب کرده و آن را خریداری کنید.

اوراق مزارعه : اسم این اوراق از سه حرف اصلی زرع گرفته شده است که به معنی کاشتن و زراعت است. در طول این قرارداد یک زمین برای مدتی مشخص به شخص دیگری سپرده خواهد شد تا در آن زراعت کند و آن چیزی که به دست می آید را با هم تقسیم کنند. حال این طور فرض کنید شما قصد خریداری زمینی را دارید تا در آن زراعت شود، ولی پول کافی برای خرید زمین را ندارید، لذا این اوراق را انتشار می دهید و وجوه کافی برای خرید زمین در اختیارتان قرار خواهد گرفت. کسانی که این اوراق را از شما می خرند، به صورت مشاع مالک زمین هستند و در سود سهیم خواهند بود.

اوراق رهنی : اوراق رهنی، صکوکی به حساب می آیند که به وسیله ناشر مطالبات رهنی انتشار پیدا می کنند. مطالبات رهنی می‌ تواند شامل مطالبات مدت‌ دار اشخاص حقوقی باشد. مانند مطالبات ناشی از قرارداد اجاره به شرط تملیک و مواردی از این دست.

اوراق استصناع : استصناع به معنی سفارش ساخت چیزی را دادن است و از سه حرف صنع گرفته شده است. در عقد استصناع شخص با تولید کننده‌ ای قرارداد تنظیم می کند که یک چیز مشخصی را در زمان مشخصی برایش بسازد و در قبال این کار مبلغی پول می پردازد. اوراق استصناع به منظور تامین پول لازم جهت ارسال سفارش ساخت یک چیز مشخص انتشار می یابند. به صورت معمول در زمان عقد قرارداد کل مبلغ پرداخت نخواهد شد.

اوراق سلف : قرارداد سلف، قراردادی است که برای تامین مالی فروشنده و یا جبران کسری بودجه مورد استفاده قرار می گیرد. در حقیقت با استفاده از قرارداد سلف شما وجه لازم برای تکمیل کالای خود را از مشتری می‌ گیرید و در آینده کالای تکمیل شده را در تاریخ قرارداد به او تحویل می‌ دهید. طی این قرارداد کالاها با قیمتی پایین‌ تر از قیمت نقدی، به خریداران فروخته می‌ شوند. چنانچه قیمت کالا در تاریخ سررسید بالاتر از قیمت توافقی در قرارداد سلف باشد آنگاه اختلاف این دو مبلغ، به‌ عنوان سود شناسایی خواهد شد.

اوراق مشارکت : اوراق مشارکت، صکوکی است که بیانگر مشارکت صاحب آن در یک طرح یا پروژه می باشد و بیانگر مالکیت دارنده آن‌ ها در بخشی از یک دارایی که متعلق به دولت، شرکت‌ های تعاونی یا خصوصی می باشد.

صکوک خرید دِین : اوراق خرید دین، اوراقی محسوب می شوند که از آن‌ ها به منظور خرید مطالبات مدت‌ دار اشخاص حقوقی به جز سلف استفاده می گردد. به عنوان مثال یک بنگاه اقتصادی به منظور رفع مشکل نقدینگی خود می‌ تواند این اوراق را انتشار می یابد و مطالبات مدت‌ دار خود را پایین‌ تر از ارزش اسمی به دیگران به فروش برساند. دیگر اشخاص از اختلاف قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید سود به دست می آورند.

اوراق جعاله : جعاله قراردادی است که یکی از طرفین تعهد می کند که در برابر کاری که برای او انجام می‌ شود، مبلغ تعیین شده ای را به کسی که کار را برای او انجام می‌ دهد بپردازد. در حقیقت جاعل این اوراق را برای تامین مبلغ لازم به منظور پرداخت در قبال خدمت انجام شده، منتشر می‌ نماید. در این حالت همه کسانی که اوراق را خریداری می کنند، به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی خواهند بود.

چگونگی خرید و فروش صکوک در ایران

چنانچه کد بورسی فعال داشته باشید، می‌ توانید از طریق پنل کارگزاری‌ خود اوراق صکوک مورد معامله قرار دهید و از سودهای دوره‌ ای این اوارق استفاده نمایید. نمادهای معاملاتی صکوک در بورس ایران با حرف ص شروع می شوند. امروزه از بین نمادهای صکوکی که در بازار سرمایه قابلیت خرید و فروش دارد، می‌ توانیم به نمادهای صایپا، صخود، صشستا و صفارس اشاره داشته باشیم.

خرید اوراق صکوک چه ریسک هایی به همراه دارد؟

با وجود پایین بودن ریسک معامله این اوراق، ولی نمی توان این اوراق را به صورت کامل بدون ریسک دانست. در این بخش ریسک هایی که با خرید و سرمایه گذاری روی این اوراق متحمل می شوید را آورده ایم؛

• ریسک نرخ سود : در صورتی که نرخ سود سپرده بانکی افزایش پیدا کند و دارایی پشتوانه اوراق شاهد افزایش ارزش نباشد، تمایل مردم برای خرید این اوراق کم می شود و در ادامه موجب کاهش ارزش سرمایه تان خواهد شد.
• ریسک کاهش ارزش دارایی : هرچند در شرایط وجود تورم در کشور، این ریسک کمینه می شود ولی همچنان نمی‌ توان آن را در نظر نگرفت. به عنوان مثال چنانچه اوراق صکوک با پشتوانه یک دارایی بر اساس نرخ دلار ۲۵ هزار تومانی خرید یا فروش شود، با افت نرخ دلار به ۲۰ هزار تومان، موجب کاهش ارزش دارایی و نهایتا کاهش ارزش اوراق صکوک خواهد شد.
• ریسک از بین رفتن دارایی : از آنجایی که اوراق صکوک با پشتوانه یک دارایی انتشار پیدا می کنند، در صورت بروز حادثه‌ و صدمه دیدن آن دارایی، ارزش دارایی کاهش پیدا می کند.

مقایسه اوراق صکوک و اوراق قرضه

بنابراین صکوک نوعی ابزار برای تامین مالی می باشد که شرکت‌ ها می‌ توانند با فروش آن به وجوه نقد دسترسی پیدا کنند، ولی تفاوت صکوک و اوراق قرضه چیست؟ حائز اهمیت ترین نکته در مورد صکوک این است که این اوراق مبتنی بر دارایی‌ های فیزیکی و ملموس هستند و دارنده صکوک در حقیقت مالک مشاع یک دارایی مشخص و منافع حاصل از آن است و این در حالی است که اوراق قرضه صرفا گواهی تعهد بدهی است و نشان می‌ دهد صادرکننده به دارنده اوراق قرضه بدهکار است. به جز این، صکوک و اوراق قرضه فرق های دیگری نیز دارند. برای مثال اعتبار صکوک به ارزش دارایی یا دارایی‌ های پشتوانه آن وابسته است، ولی اعتبار اوراق قرضه وابسته به صادرکننده آن است.

همچنین در صکوک امکان افزایش ارزش اصل دارایی و در نهایت افزایش ارزش ورقه صکوک وجود دارد، اما امکان چنین افزایش ارزشی برای اوراق قرضه وجود ندارد. صکوک و اوراق قرضه البته شباهت‌ های بسیاری با هم دارند. شاید حائز اهمیت ترین شباهت در امکان تامین وجوه نقد برای صادرکننده باشد. شباهت دیگر در اینجاست که مثل اوراق قرضه، امکان معامله صکوک در بازار ثانویه وجود دارد، ولی تفاوت آن در این است که معامله اوراق قرضه در بازار ثانویه در اصل خرید و فروش کردن بدهی است و این در حالی است که خرید و فروش اوراق صکوک به معنای معامله مالکیت دارایی یا دارایی‌ های پشتوانه اوراق صکوک می باشد.

نتیجه گیری و کلام آخر

تامین مالی به معنای فراهم آوردن سرمایه برای یک پروژه یا هر نوع موسسه دولتی یا خصوصی است. یکی از انواع رایج تامین مالی، اوراق قرضه است که در کشورهای اسلامی ممنوع است. صکوک به‌ عنوان ابزار جدید برای تامین مالی جایگزین مناسبی برای اوراق قرضه در نظر گرفته شد.

صکوک نوعی دارایی مطمئن به حساب می آید که در زمره اوراق بهادار تضمینی و قابل معامله گروه بندی می‌ شود. در این مقاله ابتدا به این موضوع پرداختیم که اوراق صکوک چیست و در ادامه با شباهت‌ ها و تفاوت‌ های صکوک و اوراق قرضه آشنا شدیم و انواع آن را شناختیم. همچنین با ریسک هایی که با خرید و فروش این اوراق متحمل می شوید نیز آشنا شدیم.

همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، در این مطلب به این پرداختیم که اوراق صکوک چیست و شرایط اوراق مضاربه چیست چطور میتوانیم آنرا مورد معامله قرار دهیم.

اگر دوست دارید بدانید اوراق اختیار فروش تبعی چیست بهترین راهنمای شما این مطلب ساده و مختصر است.

به نظر شما خرید اوراق صکوک در شرایط حاضر سود مناسبی به همراه دارد یا خیر؟

اوراق تامین مالی چیست؟

تأمین مالی فرآیندی است که یک شرکت از طریق آن منابع مالی موردنیاز خود را افزایش می‌دهد. تأمین منابع مالی هم از طریق منابع خارج و هم منابع داخلی انجام می‌شود.

واحدهای اقتصادی گاهی برای انجام فعالیت‌های موردنظر خود به منابع مالی جدید نیاز دارند و می‌توانند این کار را از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق انجام دهند. امروزه تأمین مالی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق مختلف است.

تأمین مالی از طریق بازار سرمایه به شرکت‌ها برای تأمین مالی موردنیازشان کمک می‌کند و همچنین بازار سرمایه به یکی از هدف‌های مهم خود که تأمین مالی موردنیاز فعالان اقتصادی است می‌رسد.

درگذشته، شرکت‌ها بیشتر فرایند تأمین مالی خود را از طریق بانک‌ها انجام می‌دادند، اما امروزه تأمین مالی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از مهم‌ترین این روش‌های تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق است.

انواع اوراق تأمین مالی

در کشور ما تأمین مالی از بازار سرمایه از طریق «صکوک» صورت می‌گیرد. ابزارهای مالی که در کشورهای اسلامی به‌جای اوراق قرضه مورداستفاده قرار می‌گیرند و دارای انواع مختلفی هستند.

صکوک، اوراق بهادار با پشتوانه مالی است که باید خود دارای ارزش باشد، درواقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می‌گیرند، باید سودآوری داشته باشد.

ذکر شد که اوراق بهادار صکوک انواع مختلفی دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به صکوک اجاره، صکوک مرابحه، صکوک مشارکت، صکوک منفعت، صکوک استصناع، صکوک مضاربه، صکوک مزارعه، صکوک مساقات، صکوک جعاله، صکوک خرید دین، صکوک رهنی و صکوک سلف اشاره کرد.

اوراق مشارکت (صکوک مشارکت)

اوراق مشارکت، اوراقی است که به قیمت اسمی و برای مدت مشخص انتشار می‌یابد. هدف از انتشار آن‌ها تأمین بخشی از منابع مالی موردنیاز طرح‌های عمرانی یا تهیۀ مواد ‌اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی است و از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شوند.

صکوک برای واحدهای اقتصادی که آن‌ها را منتشر می‌کند، نوعی بدهی محسوب می‌شود و یکی از منابع تأمین مالی بازار سرمایه حساب می‌شود.

اوراق مرابحه (صکوک مرابحه)

اوراق مرابحه یکی از انواع اوراق بهادار است که صاحبان آن به‌صورت مشاع، مالک مال یا دینی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه انجام صورت گرفته است. صاحب ورق مالک و طلبکار آن دین است. واحدهای اقتصادی می‌توانند از اوراق مرابحه نیز برای تأمین مالی موردنیاز خود استفاده کنند.

اوراق استصناع (صکوک استصناع)

اوراق بهاداری بانام یا بی‌نام، قابل نقل و انتقالی هستند که دارندگان آن به‌صورت مشاع مالک دارایی پایه‌ای هستند که در قرارداد این اوراق آمده است.

دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و بخش خصوصی می‌توانند برای تأمین مالی از این اوراق استفاده کنند. این کار به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود.

اوراق اجاره (صکوک اجاره)

اوراق اجاره از دیگر ابزارهای بازار بدهی به است و برای تأمین مالی واحدهای تولیدی و خدماتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. دارندگان این اوراق، مالکیت مشاع نسبت به دارایی‌های پایه قرارداد اجاره دارند.

هدف از انتشار این اوراق، تأمین مالی واحدهای اقتصادی برای خرید یک یا چند مجموعه‌ از دارایی‌ها و اجاره دادن آن‌ها به بانی قرارداد است. سود این اوراق به‌صورت اجاره دارایی پایه اوراق، به دارندگان آن در سررسید مشخص پرداخت می‌شود.

اوراق منفعت (صکوک منفعت)

اوراق منفعت یکی دیگر از ابزارهای تأمین مالی واحدهای اقتصادی از طریق بازار سرمایه حساب می‌شود؛ که، سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده اوراق بر مقدار معینی از خدمات و یا منافع آینده یک دارایی است.

اوراق اجاره تأمین مالی

در این اوراق، رابطه‌ای مشابه رابطه بین شرایط اوراق مضاربه چیست مستأجر و مالک یک ملک ایجاد می‌شود. این ارتباط باعث دریافت سرمایه موردنیاز مستأجر از مالک و پرداخت اجاره در زمان‌های از قبل مشخص‌شده از طرف مستأجر می‌شود. پرداخت‌های مستأجر را می‌توان مشابه پرداخت اجاره‌بها دانست. در حقیقت این مبالغ پرداختی، سود پرداختی به سرمایه‌گذاران است.

مدت‌زمان اجاره اوراق باید قبل از انتشار اوراق مشخص شود؛ سود پرداختی نیز به‌صورت سالانه، فصلی و یا ماهانه پرداخت خواهد شد. نکته قابل‌توجه این است که هر زمان که سرمایه‌گذار بخواهد، می‌تواند اوراق خود را در بورس به فروش برساند. این اوراق دقیقاً مثل سهام شرکت‌های فعال در بورس، خرید و فروش می‌شوند. این اوراق در بخش درآمد ثابت بورس قرار دارند و سود پرداخت‌شده بابت اوراق مذکور معمولاً مساوی یا کمی بیشتر از سود اوراق مشارکت است. سرمایه‌گذاران از پرداخت مالیات مربوط به سود اوراق مذکور نیز معاف هستند و این مورد دارای ضمانت است.

تأمین مالی از طریق اوراق بدهی

تأمین مالی از طریق اوراق بدهی زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت با فروش ابزارهای بدهی به افراد و یا سرمایه‌گذاران نهادی، پولی را برای افزایش سرمایه در گردش یا هزینه‌های سرمایه، جذب می‌کند. در شرایط اوراق مضاربه چیست ازای وام داده‌شده، افراد یا مؤسسات به‌عنوان اعتباردهندگان شناخته می‌شوند و تعهد می‌گیرند که اصل بدهی بازپرداخت شود.

هنگامی‌که یک شرکت نیاز به سرمایه دارد، از سه مسیر می‌تواند تأمین مالی کند: فروش سهم، ایجاد بدهی یا ترکیب آن‌ها. فروش سهم، واگذاری بخشی از مالکیت شرکت است. این روش به سهامداران حقی را بر درآمدهای آتی شرکت می‌دهد، اما از طرفی نیاز به بازپرداخت ندارد. این نکته بسیار مهم است که اگر شرکت ورشکسته شود صاحبان سهام در آخر صف دریافت‌کنندگان سرمایه هستند.

تأمین مالی از طریق اوراق مشارکت

اوراق بهادار بانام یا بی‌نامی است که بر اساس قانون، به قیمت اسمی مشخص و برای مدت مشخص و با هدف اجرای طرح‌های سودآور خدماتی، تولیدی و ساختمانی انتشار می‌گردد و به سرمایه‌گذاران اهدا می‌شود. هر ورقه مشارکت، نشان‌دهنده میزان قدرالسهم دارنده است.

بر طبق قانون و برای آنکه انتشار اوراق توجیه قانونی داشته باشد، شرکت پروژه‌ای را که بابت آن اوراق منتشر می‌نماید ارزیابی کرده و بر اساس توجیه‌پذیر بودن فرایند انتشار اوراق را آغاز می‌کند. در این بین لازم به ذکر است که عموماً نرخ بازدهی سالیانه اوراق مشارکت را شرایط اوراق مضاربه چیست بین ۳ تا ۵ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بلندمدت یک‌ساله بانک‌ها تعریف می‌کنند. همچنین برخلاف اوراق قرضه‌ای که در خارج از کشور رایج‌تر است می‌توان گفت که تقریباً تمام اوراق مشارکت‌هایی که تا به امروز منتشرشده‌اند دارای ضامن سودآوری می‌باشند.

تأمین مالی از طریق اوراق تبعی

اختيار فروش تبعي ورقه بهاداري است كه بر اساس آن، دارنده آن می‌تواند به شرط مالکیت دارایی پایه، دارايي پايه خود را با قيمت مشخص ‌و در تاريخ مشخص به فروش برساند. از طرفی، مطابق با شرايط تسويه تعهدات اعلامي، خریدار می‌تواند به شرط موافقت فروشنده، بجای فروش دارایی خود، معادل مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی دارایی پایه از فروشنده، وجوه دریافت نماید.

اوراق قرضه چیست؟

حتما تا به حال، اسم اوراق قرضه به شرایط اوراق مضاربه چیست گوشتان خورده است و در تبلیغات روزنامه‌ها و آگهی‌های بازرگانی رادیو و تلویزیون، چیزهایی درباره آن شنیده‌اید.

بر اساس تعاریف قانونی، قرضه، برگه‌ای است که بیانگر مبلغی وام با بهره معین بوده و قابل معامله نیز است.
ماده ۵۲ قانون تجارت، اوراق قرضه را این‌گونه تعریف می‌کند: «ورقه قرضه عبارت است از برگه قابل معامله‌ای که مبلغی وام با بهره معین را معرفی می‌کند که تمامی ‌آن یا بخش‌هایی از آن در موعد یا مواعد معینی باید مسترد شود.» طبق ماده ۲ قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۴۵، علاوه بر شرکت‌های سهامی (عام)، شهرداری‌ها، مؤسسات وابسته به دولت و خزانه‌داری کل می‌توانند تحت شرایط مقرر در قوانین و تشکیلات خود اقدام به صدور اوراق قرضه کنند همچنین طبق قسمت اخیر ماده ۵۲ قانون تجارت، برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره، حقوق دیگری نیز شناخته شود.
قانون تجارت برای حفظ و استیفای حقوق دارندگان اوراق قرضه که توسط شرکت‌های سهامی عام صادر می‌شوند، حقوقی را به آنها اعطا کرده است؛ از جمله این ‌که چنانچه اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت باشد، مجمع عمومی فوق‌العاده باید بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه، تصویب کند که در این صورت حق تقدم (حق رجحان) سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود بخود منتفی خواهد بود (ماده ۶۳ قانون تجارت) و این حق اساساً به دارندگان اوراق قرضه تعلق می‌گیرد که با تعویض اوراق قرضه خود با سهام شرکت، در زمره دارندگان سهام شرکت قرار گیرند.
بر این اساس، زمانی که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت تصمیم به کاهش اختیاری سرمایه شرکت بگیرد، دارندگان اوراق قرضه می‌توانند از تاریخ نشر آخرین آگهی شرکت مربوط به اعلامیه کاهش اختیاری سرمایه شرکت به دادگاه ذی‌صلاح مراجعه کنند و نسبت به کاهش اختیاری سهام شرکت اعتراض و حقوق خود را مطالبه کنند.
البته دارندگان اوراق قرضه فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شوند و در اداره امور شرکت نمی‌توانند دخالتی داشته باشند اما حق دارند در ازای خرید اوراق قرضه در مواعدی که تعیین شده است، اصل وام و بهره تعیین‌شده خود را مسترد دارند و در صورت قابلیت تبدیل ورقه به سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه هم می‌توانند بدون توجه به این تبدیل و تعویض جهت دریافت اصل و بهره اوراق قرضه به شرکت مراجعه کنند یا سهام شرکت را به تملک خود در آورند.
به همین دلیل است که قسمت دوم ماده ۶۴ قانون تجارت مقرر می‌کند: «تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است.» در صورت شرایط اوراق مضاربه چیست انجام تشریفات قانونی مربوط به تعویض اوراق قرضه یا سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه در هر موقع قبل از رسید (اصل و بهره) می‌توانند تحت شرایط و ترتیبی که در اوراق قرضه قید شده است، آن ‌را با سهام شرکت تعویض کنند.

شرایط صدور اوراق قرضه
برای صدور اوراق قرضه، رعایت شرایط زیر از طرف شرکت سهامی الزامی است:
۱- نوع شرکت باید شرکت سهامی عام باشد، بنابراین و به طور کلی شرکت‌های سهامی خاص از صدور اوراق قرضه محروم شده‌اند.
۲- از تاریخ ثبت شرکت دو سال تمام گذشته باشد.
۳- اجازه انتشار و صدور اوراق قرضه باید در اساسنامه شرکت قید شده باشد. در صورت عدم تصریح این موضوع در اساسنامه، بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و اجازه و تصویب مجمع عمومی فوق العاده و اصلاح اساسنامه می‌توان به صدور اوراق قرضه اقدام کرد.
۴- شرکت زمانی می‌تواند نسبت به صدور اوراق قرضه اقدام کند که تمام سرمایه ثبت‌شده شرکت، توسط صاحبان سهام پرداخت شده باشد.
۵- حداقل در دو نوبت ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به تصویب رسیده باشد.

رابطه حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه
صدور اوراق قرضه از طرف شرکت‌های سهامی عام و رابطه حقوقی شرکت با دارندگان این گونه اوراق را شاید بتوان در چارچوب عقد قرض تبیین کرد؛ زیرا بر اساس ماده ۶۵۳ قانون مدنی، مقترض (در اینجا شرکت) می‌تواند به وجه ملزمی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) وکالت دهد در مدتی که قرض بر ذمه او باقی است، مقدار معینی از دارایی مدیون را در هر ماه یا در هر سال (در اینجا موعد یا مواعد معینه) مجانا به خود منتقل کند اما اشکال در اینجا است که اصولا در عقد قرض بهره، مصداقی ندارد؛ زیرا مقترض باید مثل مالی را که قرض کرده است، رد کند؛ اگرچه قیما ترقی یا تنزل کرده باشد.
البته بنا بر تجویز قسمت اخیر ماده ۶۴۸ قانون مدنی، در صورت تعذر رد مثل، مقترض موظف است قیمت یوم‌الرد را بدهد، حال چنانچه ماده ۶۵۳ قانون مدنی را جواز بهره بدانیم و مقترض (در اینجا شرکت) تضمیناتی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) بدهد و آنها وکالت در انتقال دارایی مدیون را به عنوان اصل و بهره یا فقط بهره طبق مفاد ماده مزبور مجانا به خود داشته باشند، از نقطه نظر مجوز قانونی و نیز تبیین روابط حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه مشکلی به وجود نمی‌آید اما چنانچه این تضمینات داده نشود و مقدمات مربوط به تنظیم وکالت‌نامه به مرحله اجرا در نیاید، تکلیف چیست؟

در این صورت آیا می‌توان روابط حقوقی طرفین را طبق عقد مضاربه تبیین کرد؟ به نظر می‌رسد پاسخ این سوال منفی باشد زیرا مضاربه عقدی است که به موجب آن یکی از متعاملین سرمایه می‌دهد؛ با قید این که طرف دیگر تجارت کرده و در سود و زیان آن شریک باشند. در حالی که دارنده اوراق قرضه نمی‌تواند به سود یا زیان شرکت چشم داشته باشد بلکه او می‌خواهد در ازای وجهی که پرداخت کرده است، در موعد یا مواعد تعیین‌شده اصل وجه همراه با بهره معینه و از پیش تعیین شده آن ‌را دریافت کند. با توجه به جمع‌‌بندی مطالب فوق باید ذهن را از روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه منطبق با عقد قرض و مضاربه خارج و آن‌ را معطوف ماده ۱۰ قانون مدنی کرد که مقرر داشته است: «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن‌ را منعقد کرده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.» زیرا با توجه به حقوقی که قانون به دارندگان اوراق قرضه داده است، روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه را نمی‌توان فقط در چهارچوب عقد فرض تصور کرد، بلکه باید آن را یک رابطه خاص حقوقی تلقی کرد که به دارنده اوراق قرضه این حق و اجازه اعطا شده است که طبق میل خود در مواعد تعیین‌شده اصل وام و بهره را دریافت و در صورت تمایل و تحت شرایط مربوطه، اوراق قرضه را به سهام شرکت تعویض یا تبدیل کند و در گروه صاحبان سهام شرکت درآید یا اوراق قرضه خود را به عنوان اوراق بهادار معامله و به غیر منتقل کنند.