حجم مبنا در بورس

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا یکی از ابزار های کنترلی بازار سرمایه است که از سوی قانون گذار برای ایجاد شرایطی مناسب برای تعیین قیمت سهام و جلوگیری از مداخله و دست کاری قیمت ها توسط افراد سودجو و سفته باز ، مورد استفاده قرار می گیرد.

همانطور که می دانید افراد حقیقی و حقوقی مختلف با سرمایه های کوچک و بزرگ ، کارگزاری ها ، شرکت های سرمایه گذاری و یا خود شرکت منتشر کننده ی سهام در بازار سهام فعال هستند و دست به خرید و فروش سهام شرکت می زنند ؛ در این بین سازمان بورس اوراق بهادار که مسئول و متولی انجام معاملات در بازار سرمایه است توسط شرکت های زیر مجموعه خودش یعنی شرکت بورس اوراق بهادار تهران و شرکت فرابورس ایران بر نحوه ی انجام معاملات نظارت می کند و با وضع قوانین حجم مبنا و …. امکان هر گونه مداخله در روند معاملات و در پی آن به خطر افتادن سرمایه مردم را از بین می برد تا سرمایه گذاران در امنیت کامل به خرید و فروش سهام بپردازند.

حجم مبنا به زبان ساده

بر اساس تعریف سازمان بورس اوراق بهادار حجم مبنا عبارت است از :

حداقل تعداد سهام یک شرکت که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود.

به عبارت ساده تر حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک شرکت است که در طول روز باید معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند بطور کامل با قیمت آخرین معامله در محدوده دامنه نوسان تطبیق پیدا کند؛ پس حجم مبنا و قیمت پایانی یک سهم به مهم مرتبط هستند و همانطور که می دانیم، قیمت پایانی میانگین وزنی قیمت های معامله شده در طی روز است.

تاثیر حجم مبنا بر معامله های روزانه به این صورت است که هر چقدر تعداد سهام معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد و یا در اصطلاح اگر حجم مبنا پر نشود؛ قیمت پایانی نیز به همان نسبت کمتر نوسان خواهد کرد . برای درک بهتر موضوع فرض کنید حجم مبنای سهامی ۶ میلیون سهم است؛ اگر تمام معاملات روز این سهم در محدوده ۳٪ مثبت باشد ولی تنها ۲ میلیون از تعداد سهام های آن مورد معامله قرار بگیرد، حجم معاملات روزانه به حجم مبنا نرسیده و به همان نسبت قیمت پایانی کمتر از قیمت آخرین معامله بسته خواهد شد و در این مثال قیمت پایانی در محدوده ۱٪ مثبت خواهد بود . درتصویر زیر مثالی از این اتفاق را می بینید.

تاریخچه حجم مبنا

حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت؛ در ابتدای قرار بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود.

بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت پایانی بتواند نوسان کند. این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸ ثابت ماند؛ در ادامه مطلب به طور مفصل به تغییرات جدید حجم مبنا و قیمت پابانی خواهیم پرداخت.

از کجا حجم مبنای یک سهم را مشاهده کنیم؟

برای پی بردن به حجم مبنای یک سهم کافی است با مراجه به سایت مدیریت و فناوری بورس تهران(tse) در قسمت جست و جو، نماد مورد نظر خود را پیدا کرده و به صفحه آن نماد برویم. برای مثال در تصویر زیر حجم مبنای نماد “وتجارت” را مشاهده می کنید.

نحوه محاسبه حجم مبنا چگونه است؟

همانطور که گفتیم با موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه های جلسه ۷ اسفندماه ۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار حجم مبنای شرکت های فرابورسی و همچنین در ۱۲ اسفند ماه ۹۸ تغییر در حجم مبنای شرکت های بورسی را شاهد بودیم.

بر اساس این مصبه ها مقرر شد که برای شرکت های موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران حجم مبنا معادل ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شود. فرابورس ایران اعلام کرد که حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس مطابق با جدول زیر خواهد بود.

این حجم مبنا داینامیک است یعنی تعداد حجم مبنای هر سهم، بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از نخستین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می شود لذا اگر قیمت حجم مبنا در بورس سهام بالا رود حجم مبنا کاهشی و اگر قیمت پایین آید افزایشی است.

برای شرکت های بورسی نیز حداقل ارزش حجم مبنا (تعداد حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی چهارشنبه هر هفته) ۵۰ میلیارد ریال و در شرکت هایی با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین گردیده است.

چه زمانی حجم مبنای شرکتی ۱ در نظر گرفته می شود؟

پیش از اعمال قانون جدید برای حجم مبنا در معاملات شرکت های پذیرفته شده در فرابورس حجم مبنا اعمال نمی شود و حجم مبنای این شرکت ها ۱ در نظر گرفته می شد؛ یعنی سهم به هر قیمتی معامله شود تا آن قیمت نوسان می کند و ارتباطی با حجم معاملات ندارد البته برای قیمت پایانی همان میانگین وزنی در نظر گرفته می شود.

امروزه هم در شرایط خاص این حجم مبنای ۱ برای سهم ها اعمال می شوود که این موارد عبارت اند از:

الف) در صورتی که نماد شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس به دلیل برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه (به منظور تقسیم سود نقدی) و همچنین مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده (به منظور تغییر اعضای هیئت مدیره، تصویب افزایش سرمایه و …) متوقف شود.

ب) افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت ها

ج) بوجود آمدن گره معاملاتی

د) برای حق تقدم سهام شرکت ها

ه) معاملات بلوکی و معاملات عمده

برای تسلط کامل بر این مقاله پیشنهاد می کنیم مطلب حجم معاملات در بورس را نیز مطالعه بفرمایید.

معایب و مزایای حجم مبنا چیست؟

همانطور که گفتیم حجم مبنا از ایجاد قیمت های کاذب جلوگیری می کند اما در مواقعی مثل تشکیل صف های خرید و فروش نیز باعث بلوکه شدن حجم زیادی از پول می شود و نوسان قیمت را در هر دو روند نزولی و صعودی کند می کند.

در این مواقع که حجم معاملات بسیار پایین می آید ( به اصطلاح می گویند سهم خشک شده است) و نوسانی نمی کند معمولا در این شرایط سازمان بورس در محدوده زمانی مشخصی مانند یک روز نماد سهام را بدون دامنه نوسان و حجم مبنا باز می کند تا معاملات انجام شود و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان در عرضه و تقاضا تعیین شود.

نکاتی در مورد حجم مبنا

صف های خرید و فروش از مواردی هستند که احتمال پر نشدن حجم مبنا در آنها بیشتر است زیرا خریداران یا فروشندگان با دیدن صف ها تمایل دارند که در قیمت های پایین تر خرید کنند یا در قیمت های بالاتر بفروشند بنابراین صبر می کنند و حجم معاملات پایین می آید.

برای مثال در تصویر زیر که صف خرید می باشد و در تمام طول روز قیمت در بالاترین حد مجاز خود معامله شده باز هم قیمت پایانی کمتر از قیمت آخرین معامله می باشد و به ۵% مثبت نرسیده است. زیرا حجم معاملات از حجم مبنا کمتر می باشد.

در شرکت های بزرگ تر چون حجم مبنا نیز بزرگ تر است ممکن است گاهی اوقات حجم مبنا پر نشود که البته سازمان بورس مدتی حجم مبنای شرکت های بزرگ را کاهش داده بود اما در کل شرکت های بزرگ نوسانات کمتری دارند و حرکت آنها کند تر است.

در بازار های مالی جهانی چیزی به اسم حجم مبنا وجود ندارد و این عامل محدود کننده همانند دامنه نوسان صرفا مختص به بازار ایران می باشد.

برای افرادی که استراتژی معملاتی نوسان گیری برای معاملات خود دارند حجم مبنا می تواند یک مزاحم باشد که بازدهی و سرعت حرکت قیمت را کاهش دهد از این رو برای این افراد بهتر است که در شرکت های فرابورس و یا شرکت های کوچک تر که حجم مبنای کمتری دارند فعالیت کنند.

پیشنهاد می کنیم این مطلب را هم مطالعه بفرمایید: صف خرید و فروش در بورس چیست؟!

حجم مبنا

حجم مبنا حداقل تعداد سهمی است که باید در یک روز مورد معامله قرار بگیرد تا قیمت پایانی سهم بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد و افت یا رشد بی رویه نداشته باشد. پر شدن حجم مبنا در تابلو به این معناست که نوسانات قیمت سهام در نتیجه‌ی خرید و فروش تعداد مشخصی (ده درصد از تعداد کل سهام در یک سال) از سهام شرکت صورت گرفته است.

چگونه حجم مبنا باعث تغییر قیمت سهام می شود؟

در صورتی که تعداد سهام معامله شده در یک سهم کمتر از حجم مبنا باشد به نسبت کمتر بودن از آن، تغییرات منفی قیمت لحاظ می‌شود. تنها در صورتی قیمت پایانی سهم می‌تواند در کف یا سقف قیمت روزانه قرار بگیرد که تعداد سهام جابجا شده در یک سهم به حجم مبنا رسیده باشد.

نحوه محاسبه حجم مبنا چگونه است؟

در اسفند سال 98 روش محاسبه حجم مبنا تغییر کرد و بر اساس تعریف جدید ارائه شده از سوی سازمان بورس بعد از پایان آخرین روز معاملاتی هر هفته حجم مبنا برای هفته آینده محاسبه می‌شود. برای محاسبه عدد 0.0004 در تعداد سهام شرکت ضرب می‌شود و پس از آن عدد به دست آمده در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته ضرب شده تا ارزش مبنا برای هفته آتی به دست بیاید.

فارس من| ایجاد صف در بازار سرمایه نتیجه وجود حجم مبنا/ قانونی مختص بورس ایران

حجم مبنا یکی از موضوعاتی است که می‌تواند از سقوط و صعود یکباره نمادها جلوگیری کند؛ اما همین قاعده معایبی نیز دارد که سهامداران خرد را با مشکل مواجه کرده است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، حجم مبنا در بورس ایران یکی از موضوعاتی است که از سال 82 جهت صیانت از حقوق سهامداران در بازار سرمایه ایجاد شد؛ اما در ماه‌های اخیر حجم مبنا یکی از مشکلات سهامداران حقیقی بوده است. البته باید به این نکته توجه کرد که قانون حجم مبنا تنها در بورس ایران وجود دارد. یعنی اصطلاح حجم مبنا، هیچ‌گاه به گوش انبوه سهامداران فعال در بورس‌های سایر کشورهای جهان نرسیده است.

در روزهای اخیر شایعات فراوانی جهت برداشته شدن قانون حجم مبنا و محدودیت نوسان شنیده شده است که مسوولان سازمان بورس به صورت تلویحی آن را تکذیب کرده اند.

حجم مبنا چیست؟

مطابق با تعریف مندرج در تارنمای شرکت بورس اوراق بهادار تهران، حجم مبنا عبارت است: آن تعداد از یک نوع اوراق بهادار که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود. هدف از تعیین حجم مبنا این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام شرکت صورت گرفته است و در نتیجه وجود حجم می تواند مانع از ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بازار می شود.

مهم‌ترین مزیت قانون حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یک باره در روند قیمت‌ها است. در زمانی که قیمت‌ها به شدت در حال کاهش یا افزایش است، در صورتی که نمادها مورد استقبال قرار نگیرند و خرید و فروش نشوند، حجم مبنا پرنشده و قیمت برای روز آتی معاملاتی نیز تغییر چندانی نمی کند. به عبارت دیگر، مهم‌ترین توجیه برای اعمال قانون حجم مبنا، جلوگیری از بروز نوسانات شدید در قیمت سهام است.

ایرادی که حجم مبنا بر معاملات وارد می کند

‌همین ویژگی قانون حجم مبنا، بزرگترین ایراد آن نیز محسوب می شود. شکل گیری صف‌های خرید و فروش، سبب می شود حجم زیادی از سرمایه افراد در این صف‌ ها بلوکه ‌شود. این حجم پول بلوکه شده در صف‌ها روانی و معامله در بازار را کاهش می دهد که این حجم از پول می توانست در سایر نمادها مورد معامله قرار گیرد.

اشکال دیگر در مورد حجم مبنا در زمان محاسبه شاخص به وجود می آید. قیمت پایانی سهام از رابطه مستقیم با قیمت و حجم روزانه پیروی می‌کند؛ به‌صورتی که پر شدن حجم مبنا در بالاترین سقف قیمت روزانه (یا کف قیمت) بیشترین تاثیر بر شاخص را داشته و باقی معاملات دیگر کم‌اثر خواهد شد.

قانون گره معاملاتی می تواند مشکل حجم مبنا را حل کند؟

تاثیر منفی قانون حجم مبنا بر نقدشوندگی در بازار سرمایه مورد تائید کارشناسان و مسوولین سازمان بورس قرار دارد. اما تاکنون برنامه ای جهت رفع این مشکل به تصویب نرسیده و یا اصلا پشنهادی برای آن ارائه نشده است. به همین منظور قوانین مکملی برای کاهش مشکلات حجم مبنا وجود دارد. یکی از این قوانین رفع‌گره معاملاتی (حذف حجم مبنا برای مدت حداکثر ۵ روز کاری) در هنگام شکل‌گیری صف‌های خرید و فروش و نیز حذف محدودیت نوسان و نیز حجم مبنا برای مدت یک روز (در صورت تعدیل بیش از ۱۰‌درصدی EPS سهم) مربوط می‌شود. با این وجود به نظر می‌رسد که در صورت پافشاری سازمان بورس بر حفظ قانون حجم مبنا، قوانین مکمل دیگری نیز موردنیاز هستند تا بتوان آثار منفی ناشی از قانون یاد شده را به حداقل ممکن رساند.

چرا حجم مبنا به روز نمی شود؟

یکی از مواردی که می تواند در خصوص حجم مبنا کمک زیادی به سهامداران کند، به روز رسانی این حجم در بازه های زمانی مختلف است. یعنی حجم مبنای هر شرکت متناسب با میزان معامله انجام شده در بازه های یک ماهه تا سه ماهه، برای ماه های آینده تغییر کند. این مساله شاید بتواند میزان معاملات در ماه های مختلف را تحت تاثیر قرار دهد و از ایجاد صف جلوگیری کند.

مخاطبان خبرگزاری فارس در سامانه فارس من، سوژه های متعددی با عناوین «لزوم اصلاح ابلاغیه جدید حجم مبنا در فرابورس»، «لزوم برداشتن حجم مبنا برای عرضه اولیه‌ها»، «درخواست حذف حجم مبنا در بورس»، «حجم مبنای عرضه‌های اولیه حذف شود» و «برداشتن حجم "مبنا" از عرضه اولیه‌ها» را برای رفع این مشکل به ثبت رسانده اند که خبرگزاری فارس در حال پیگیری این مساله از مسوولین ذیربط است.

یک گزارش جذاب | حجم مبنا در سهام چیست

امسال 13 فروردین با حضور یک میهمان ناخوانده به نام کووید 19 برای ما متفاوت تر از هر سالی است. «دنیای بورس» پیشنهاد میکند با در خانه ماندن، 13 مطلب خواندنی سایت را از دست ندهید.

• حجم مبنا چیست؟
• حجم مبنا چه کارکردی دارد؟
• حجم مبنا در این سال ها چه تغییری کرده؟
• چگونه حجم مبنای یک سهم را محاسبه کنیم؟
• حجم مبنا در تابلوخوانی
• حجم مبنای یک

دنیای بورس | این روزها شاهد اخبار زیادی پیرامون تغییر در درستورالعمل حجم مبنا هستیم. ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که حجم مبنا چیست؟ فرمول حجم مبنا چیست و حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟ اصلا حجم مبنا چه کاربردی دارد؟ حجم مبنای چه سهامی یک است؟ و در نهایت به طور کلی حجم مبنا چه نقشی در تابلوخوانی بورس دارد؟

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا یکی از ویژگی‌های بازار سهام ایران است. در تعریف ساده باید عنوان کرد که حداقل تعداد سهامی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد را حجم مبنا می گویند.

حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در سال 1382 تصویب شد. بر این اساس و در ابتدای این قانون اساس بر این بود که 15 درصد از کل سهام یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و بر آن اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0.0006 (شش ده هزارم) کل سهام شرکت لحاظ شد. البته این محاسبه با درنظر گرفتن تعداد 250روز کاری در یکسال لحاظ شده بود.

ولی درست در یک سال بعد یعنی در سال 1383 نحوه محاسبه تغییر کرد. بدین صورت که معامله 15درصد از سهام یک شرکت در کل سال به 20 درصد افزایش یافت . به این ترتیب حجم مبنا نیز به 0.0008 (هشت ده هزارم) کل سهام شرکت رسید. البته این فرمول طی سالها تغییر کرد و در سال 93 به 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسید.

به طور مثال حجم مبنای شرکتی که دارای 300میلیون سهم است، 120هزار سهم خواهد بود. یعنی باید حداقل 120هزار سهم این شرکت در یک روز معاملاتی دادوستد شود تا آن سهم بتواند نوسان قیمتی در محدوده 5درصد داشته باشد. به عبارت دقیق تر اگر حداقل 120 هزار سهم شرکت معامله شود، قیمت پایانی سهم برابر با میانگین موزون قیمت‌های معاملات خواهد بود. حال اگر در یک روز معاملاتی کمتر از 120 هزار سهم آن معامله شود، قیمت پایانی با استفاده از نسبت حجم مبنا پوشش داده شده محاسبه می‌شود.

حجم مبنا و قیمت پایانی

برای درک بهتر حجم مبنا بهتر است ابتدا با دومفهوم قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی آشنا شویم:

قیمت آخرین معامله: به آخرین قیمتی که سهام یک شرکت در یک روز بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود، قیمت آخرین معامله گفته می‌شود.

قیمت پایانی: به میانگین وزنی قیمت سهام شرکت با در نظر گرفتن حجم مبنا، قیمت پایانی گفته می‌شود.

به این ترتیب قیمت پایانی هر روز مبنای نوسانات قیمت روز بعد معاملاتی قرار می‌گیرد. مثلا اگر قیمت پایانی معامله یک سهم در معاملات روز سه شنبه100 ریال باشد، بازه مجاز نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد یعنی چهارشنبه بین مثبت 5 درصد (105 ریال) و منفی 5 درصد قیمت پایانی روز معاملاتی گذشته (95ریال) خواهد بود.

بر اساس این تعریف می‌توانیم حجم مبنا در بورس بگوییم حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهمی است که باید در یک روز معاملاتی روی یک قیمت دادوستد شود تا قیمت پایانی به قیمت داد و ستد شده برسد. در صورتی که تعداد سهام معامله‌شده در طول روز کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.

حجم مبنا در دستور جدید

حال بر اساس ابلاغیه دو شرکت بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، روش جدید محاسبه حجم مبنا از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸ اجرا شد.

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن‌ماه ۹۳ هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت در نظر گرفته شد. البته در این میان شروطی عنوان شد. به این ترتیب حداقل ارزش مبنا برای تمام شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر ،۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال،۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شد.

به این ترتیب، تعداد حجم مبنای هر سهم براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود. همچنین در صورت اقدامات شرکتی تغییرات حجم مبنا براساس مقررات و با رعایت نصاب‌های این مصوبه محاسبه و اعمال می‌شوند.

حجم مبنا و تغییرات جدید

همانطور که عنوان شد حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار برابر با 0.0004 (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند حتی 120میلیارد ريال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

• حداقل ارزش مبنای قابل اعمال معادل ۵۰ میلیارد ریال است.
• حداکثر ارزش مبنای قابل اعمال برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال معادل ۱۰۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد و بالاتر معادل ۱۲۰ میلیارد ریال است.
• البته حجم مبنا در بازار پایه فرابورس با تابلو زرد ۲۰ میلیارد ریال، برای نارنجی ۱۰ میلیارد ریال و برای قرمز ۵ میلیارد ریال است.

پس توجه داشته باشید در صورتی که سهام شرکت های فرابورسی در سقف و یا کف قیمت خواهند بود که به اندازه ارزش ریالی عنوان شده، معامله شوند.

جزییات حداقل و حداکثر ارزش مبنا

نحوه محاسبه حجم مبنا

طبق این قانون برای محاسبه حجم مبنا کافی است مراحل زیر را طی کنیم:

1. ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.
2. عدد بدست آمده حجم مبنای ما خواهد بود. اما لازم است یک تبصره را در آن رعایت کنیم.
3. عدد بدست آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه (آخرین روز کاری) ضرب می‌کنیم:
4. اگر عدد بدست آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین 50میلیارد ریال و ۱20 میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
5. اگر عدد بدست آمده کمتر از 50میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با 50میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.

حجم مبنای یک چیست؟

تا پیش از دستورالعمل جدید ، شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کردند، حجم مبنایی معادل ۱ (یک) داشتند. یعنی کافی بود تا یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود.

ولی همانطور که عنوان شد در دستورالعمل جدید برای کلیه سهام معامله شده در فرابورس و بازار پایه حجم مبنایی مطابق با جدول بالا درنظر گرفته شده است. به دلیل آن که تا کنون حجم مبنا در بازارهای پایه و فرابورس در نظر گرفته نمی‌شد، کوچک بودن بسیاری از سهام این بازارها باعث سود جویی برخی از معامله‌گران می‌شد. حال پیش بینی می شود با دستورالعمل جدید ، فعالیت های سفته بازی در این نمادها کاهش یابد.

حجم مبنا در تابلوخوانی

برای خرید سهام یکی از مهم ترین مواردی که بایستی بررسی شود تابلوی معاملات آن سهام است. در تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی از آن در دسترس است که مهم ترین آن قیمت سهام است. در این قیمت موارد مهمی تاثیرگذار است که یکی از آنها، حجم مبناست.

برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم ، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می توان این اطلاعات را مشاهده کرد.

بررسی جزییات روند معاملات هر سهم در سایت بورس تهران (لینک)

کارکرد حجم مبنا

هدف از تعیین حجم مبنا این است که که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام است. چرا که در غیر این صورت معامله حتی چند سهم می‌تواند قیمت سهام را تحت تاثیر قرار دهد و قیمت های غیر واقعی در سهم ایجاد کند.

به عبارت ساده تر فلسفه وجودی حجم مبنا به این خاطر است که یک سهم با حجم خرید کم ، نوسان شدید قیمتی را تجربه نکند.

در واقع یکی از اهداف مهم سازمان بورس، دستیابی به رشد پایدار در بازار سهام است. برای اینکه بازار پویاتر شود، ابتدا لازم است که معاملات آن تا حدی به دور از هیجان و با شیب ملایم صورت گیرد. تغییر فرمول حجم مبنا یکی از عواملی است که سبب می‌شود تا اصطلاحاً عمق بازار افزایش یافته و قیمت‌های کاذب و حبابی کمتر به وجود بیایند.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا و کاربردهای آن

در این مقاله از سری مقالات سایت کد بورسی قصد داریم تا به معرفی مفهومی بنام حجم مبنا بپردازیم. حجم مبنا به همان صورتی که از اسم آن مشخص است حجمی است که اگر زده شود، قیمت پایانی سهام تغییر خواهد کرد. حالا الآن ذهنتونو خیلی درگیرش نکنید چون در ادامه به معرفی مفهومی بنام حجم مبنا به صورت کلی تر و جامع تر خواهیم پرداخت، بنابراین اگر در بورس هستید و یا قصد ورود به بورس را دارید و هنوز مفهوم حجم مبنا در بورس را نمیدانید، با این مقاله تا انتها همراه باشید. این مقاله با توجه به تغییرات اخیر در نحوه محاسبه حجم مبنا که از تاریخ ۱۲ اسفند سال ۹۸ تدوین شده است، پس بهترین مرجع به منظور اطلاع از این مفهوم است و باید آن را در تصمیمات خود لحاظ فرمایید.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا

همانطور که میدانید قانون همیشه در راستای ایجاد امنیت و آرامش عمل میکند؛ در هر بازار و کسب‌ و کاری نیز به منظور جلوگیری از سود جویی، قوانینی وضع می گردد. حتی بعضی اوقات بر اساس احتیاج، قوانین پیشین تغییر و یا آپدیت میشود. بازار سهام تحت عنوان یکی از بازار های حساس مالی از این قاعده جدا نیست و قوانین به خصوصی در راستای ایجاد هرچه بیش‌ تر امنیت و فضای آرام برای انجام معاملات دارد. این قوانین، چارچوبی به حساب می آید که توسط آن همه افراد دخیل در چرخه معاملات بازار قادر باشند به‌ سادگی و با بیشترین امنیت به معامله مشغول شوند. یکی از ابزار های حفظ امنیت در معاملات سهام، «حجم مبنا» به شمار می رود که در این مقاله از سایت کد بورسی به صورت کامل به آن می پردازیم.

حجم مبنا چیست؟

در تعریف حجم مبنا باید گفت که؛ به حداقل تعداد سهامی که می بایست در طول یک روز مورد معامله قرار گیرد تا قیمت پایانی (اصلی) آن سهم قادر باشد نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» می گویند. در واقع حجم مبنا ابزاری است که فقط در بورس تهران به منظور کمک به حفظ آرامش در معاملات مورد استفاده قرار میگیرد. به‌ این‌ ترتیب که این ابزار موجب کم شدن هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌ های بورسی خواهد شد و همینطور از افت یا رشد بی‌ رویه آن ممانعت به عمل خواهد آورد. در نظر داشته باشید گه در تعیین مقدار حجم مبنا، هیچ معامله گری دخل و تصرفی ندارد و به‌ صورت خودکار به وسیله سامانه معاملات معین می شود.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – قیمت آخرین معامله

آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو میان خریدار و فروشنده مورد معامله قرار میگیرد، قیمت آخرین معامله به حساب می آید. به این شکل که حتی چنانچه یک سهم مورد معامله گردد، قیمت معامله تغییر می کند و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری نخواهد داشت.

قیمت پایانی/اصلی

قیمت پایانی یا اصلی یک سهم به میانگین قیمت‌ های معامله شده سهام در یک روز اطلاق می شود، به همین خاطر به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم می گویند و حجم معاملات در قیمت پایانی به صورت کامل تأثیر گذار خواهد بود.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا

جالب است بدانید که حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی تشکیل شد. در ابتدای این قانون طبق این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال معامله گردد و روز های کاری سال ۲۵۰ روز حساب شده بود. طبق این روند حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰٫۰۰۰۶ (شش ده‌ هزارم) کل سهام شرکت ارزیابی میشد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسانات مثبت و منفی خود را داشته باشد. در ادامه این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد و حجم مبنای روزانه سهم به ۰٫۰۰۰۸ (هشت ده‌ هزارم) تغییر پیدا کرد؛ و در انتها سال ۱۳۹۳ بود که، به ۱۰ درصد کاهش پیدا کرد و تا به امروز ثبات خود را حفظ کرده بود تا اینکه اخیرا در تاریخ ۸ اسفند سال ۹۸ مصوبه جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص با تغییر محاسبه حجم مبنا ابلاغ شد و قرار است که از تاریخ ۱۲ اسفند سال ۹۸ این تغییرات در نحوه محاسبات حجم مبنا در شرکت های بورسی و فرابورسی اجرایی شود؛

اطلاعیه جدید تغییر نحوه محاسبه حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸

در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های بورسی این طور آمده است که ؛ با توجه به افزایش بی سابقه حجم معاملات در اغلب نماد های بورسی و در راستای بهبود اثربخشی و کارآمدی مدل محاسباتی حجم مبنا و بر اساس بررسی های انجام شده، نحوه محاسبه حجم مبنا در شرکت های بورسی که از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ اجرایی خواهد شد به این شکل تغییر میابد: حجم مبنا همان طور که پیش تر هم در همین سایت به آن ذکر شد با رقم روزانه ۰٫۰۰۰۴ محاسبه میگردد به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین گردید. تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی، اعمال خواهد شد.

در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های فرابورسی این طور آمده است که ؛ حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم ۵۰ میلیارد ریال و در بازار پایه و تابلوی زرد معاملات ۲۰ میلیارد ریال و در تابلوی نارنجی معاملاتی ۱۰ میلیارد ریال و در تابلوی قرمز معاملاتی ۵ میلیارد ریال می باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای تمامی شرکت های فرابورسی و در تمامی بازارها و انواع تابلوهای آن به این صورت است که شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال را باید در محاسبه ارزش مبنای سهام های خود به صورت روزانه در نظر داشته باشند. همانطور هم کی میدانید تعداد حجم مبنا بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته که همان چهارشنبه است محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی قابل اعمال میباشد و در صورت اقدامات شرکتی، تغییرات حجم مبنا، بر اساس مقرراتو یا با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می شود. این بیانیه در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام شده است و از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ با شرایطی که گفته شد در کلیت بازار اعمال خواهد شد و از همین روی سهامداران، متقاضیان، ناشران، شرکت های سهامی و … باید از تغییرات اخیر این مورد با خبر بوده و آن را در تصمیمات خود لحاظ نمایند.

نکته : در کل شرکت‌ های بورسی امروزه می بایست ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال دادوستد شود تا قیمت اصلی/پایانی آن حجم مبنا در بورس قادر باشد به بالاترین یا پایین‌ ترین حد خود دست پیدا کند.

محاسبه حجم مبنا

در بخش فوق بیان گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان می بایست حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت معامله شود. این درصد برای ۱ سال کاری سهم می باشد و برای محاسبه هر روز باید آن را تقسیم‌ بر تعداد روز های کاری هر سال که ۲۵۰ روز می باشد. از تقسیم این ۲ عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ حاصل می شود. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

۰٫۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰٫۰۰۰۴ = ۲۵۰÷ ۰٫۱

۱) تعداد سهام کل شرکت × ۰٫۰۰۰۴ = حجم مبنا

۲) ۲۵۰ روز کاری ÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا

ارزش حجم مبنا

امروزه، حجم مبنا ابتدای هر هفته ارزیابی خواهد شد و تغییر خواهد کرد. ارزش حجم مبنای مشخص شده برای ۷ روز می بایست بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد و قادر نیست خارج از این محدوده قرار بگیرد. این قانون به علت مشکلاتی که برای سهام شرکت‌ های دارای ارزش بسیار بالا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می آورد، وضع شده است.

پس از حاصل شدن عدد حجم مبنا به شیوه گفته شده، باید آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب کنیم:

• اگر عدد حاصل شده در روز چهارشنبه، عددی بین ۵۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد حاصل شده می باشد.
• اگر عدد حاصل شده کم‌ تر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌ بر قیمت پایانی روز چهارشنبه می باشد.
• اگر عدد حاصل شده بیش‌ تر از ۱ میلیارد تومان بود، حجم مبنای برای روز شنبه، برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌ بر قیمت پایانی روز چهارشنبه می باشد.

حداکثر ارزش حجم مبنا : ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا : ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

نکته : محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده صورت خواهد پذیرفت.

مثال :

این طور فرض کنید که قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان می باشد، اگر نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد و میزان معاملات آن در روز مد نظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد، به منظور محاسبه قیمت پایانی روز جاری، باید در ابتدای امر میانگین وزنی معاملات آن روز را ارزیابی کرد و در ادامه میانگین حاصل شده را از قیمت پایانی روز گذشته کم کرد و در حجم مبنا ضرب نمود و عدد بدست آمده از آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع بست تا قیمت پایانی حاصل شود. به‌ این‌ ترتیب چنانچه میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان می باشد.

• میانگین وزنی معاملات امروز : ۱۳۰ تومان
• قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
• حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
• حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
• تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز با قیمت پایانی در روز گذشته : ۱۰=۱۲۰-۱۳۰
• تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰٫۵
• قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵

پس مبنای تغییرات قیمت‌ ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی می باشد.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – محاسبه قیمت پایانی

به همان صورتی که پیش تر هم عنوان شد، قیمت پایانی به‌ نوعی میانگین وزنی قیمت نیز خواهد بود؛ ولی قیمت پایانی هر سهم محاسبات سخت تری دارد که فرم آن در ادامه برای شما عزیزان بیان شده است.

حالت اول : حجم معامله‌ شده کم تر از حجم مبنا باشد.

• P1 = قیمت پایانی روز قبل
• P2 = قیمت پایانی روز جاری
• z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x]
• x = حجم مبنا شرکت
• y = حجم معاملات

حالت دوم : حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

• p2 = قیمت پایانی روز جاری
• z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
• مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – حجم مبنای سهام فرابورس

برای شرکت‌ هایی که در فرابورس مشغول به فعالیت هستند، پیش از بخشنامه جدید حجم مبنا ۱ در نظر گرفته شده بود ولی با توجه به اطلاعیه جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ این قانون تغییر کرد و باید در نظر داشت که در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های فرابورسی این طور آمده است که ؛ حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم ۵۰ میلیارد ریال و در بازار پایه و تابلوی زرد معاملات ۲۰ میلیارد ریال و در تابلوی نارنجی معاملاتی ۱۰ میلیارد ریال و در تابلوی قرمز معاملاتی ۵ میلیارد ریال می باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای تمامی شرکت های فرابورسی و در تمامی بازارها و انواع تابلوهای آن به این صورت است که شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال را باید در محاسبه ارزش مبنای سهام های خود به صورت روزانه در نظر داشته باشند. همانطور هم کی میدانید تعداد حجم مبنا بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته که همان چهارشنبه است محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی قابل اعمال میباشد و در صورت اقدامات شرکتی، تغییرات حجم مبنا، بر اساس مقرراتو یا با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می شود. این بیانیه در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام شده است و از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ با شرایطی که گفته شد در کلیت بازار اعمال خواهد شد و از همین روی سهامداران، متقاضیان، ناشران، شرکت های سهامی و … باید از تغییرات اخیر این مورد با خبر بوده و آن را در تصمیمات خود لحاظ نمایند.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – مزایا و معایت

حائز اهمیت ترین نقطع قوت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پر شیب و یک‌ باره در روند قیمت‌ ها محسوب می شود. در ضمن حجم مبنا از به وجود آمدن قیمت‌ های کاذب نیز ممانعت خواهد کرد؛ ولی نکته مهم این است که در اوقاتی مثل؛ تشکیل صف خرید و فروش، موجب بلوکه شدن مقدار زیادی از پول خواهد شد و نوسان قیمت در هر ۲ روند نزولی و صعودی کند، می گردد. وقتی که میزان حجم معاملات بسیار کم می شود، سرمایه‌ گذاران در بورس در این شرایط می گویند، سهم خشک شده است و نوسانی ندارد، در نظر داشته باشید که در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی مشخص مثل یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌ گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز خواهد کرد تا معاملات صورت گیرد و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان به وسیله عرضه و تقاضا تعیین شود.

کلام پایانی

در انتهای این مقاله کاربردی از سایت کد بورسی باید گفت که در حقیقت بازار بورس، بازاری همراه با ریسک به حساب می آید، بنابراین سازمان بورس و اوراق بهادار تهران همیشه در تلاش به منظور کم تر کردن ریسک و وضع قوانینی در راستای ایجاد فضایی امن جهت انجام معاملات بوده است، به همین خاطر حجم مبنا را تحت عنوان ابزاری به منظور کمک به حفظ آرامش ایجاد کرده است. در این مقاله به تمام مزایای حجم مبنا و همین طور تمامی نقاط ضعفی که آن دارد به صورت کامل و جامع اشاره شد و تمامی نکات بیان شد و در نهایت هم اشاره داشتیم که سازمان بورس به منظور رفع مشکلات و معایب ناشی از آن نیز راهکار هایی اندیشیده و حجم مبنا را به ابزاری کارآمد و ضروری در معاملات بورس تهران تبدیل کرده است. امیدوارم که از خواندن این مقاله نهایت استفاده را کرده باشید و تونسته باشیم تمام موارد رو به صورت کامل در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. هر سوال و یا موردی بود می توانید با کارشناسان سایت کد بورسی در میان بگزارید.