فروش سهام چرا و چگونه؟

پاسخ به ۱۰ سؤال درباره فروش ۳۰ درصدی سهام عدالت

سهام عدالت ۱۳ ساله امسال به زمان آزادسازی و انجام معامله رسیده و از ابتدای امسال فرایند آزادسازی آن آغاز شد، آزادسازی که البته برای همه ۴۹ میلیون نفر صاحب سهام عدالت شفاف و روشن نبوده است. براساس آخرین تصمیم شورای عالی بورس، مشمولان سهام عدالت که روش مدیریت مستقیم را انتخاب کرده‌اند، می‌توانند فقط ۳۰ درصد از سهام در اختیار خود را در مرحله نخست به فروش برسانند و به مرور در زمینه مراحل بعدی فروش تصمیم‌گیری و زمان دقیق آن اطلاع‌رسانی خواهد شد.

این اولین ابهام در این مرحله از سهام عدالت است، درحالی که گفته می‌شد از خردادماه هر صاحب سهام عدالتی که بخواهد می‌تواند سهمش را بفروشد، حالا سیاست‌گذار اعلام کرده در فاز اول مشمولان فقط حق آزادسازی ۳۰ درصد سهام خود را دارند. آن هم تنها کسانی که روش مستقیم را برای آزادسازی خود انتخاب کرده‌اند.

طبق آنچه سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت می‌گوید، حدود ۱۰ میلیون نفر روش مستقیم آزادسازی سهام عدالت را انتخاب کرده‌اند. همچنین براساس آمار موجود از ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت، ۳۵ میلیون نفر ارزش سهام ۴۸۰ تا ۵۳۰ هزار تومان و بقیه سهام یک میلیون تومانی دارند.

ما پیش از این گزارش‌های متعددی درباره جزئیات سهام عدالت و نحوه فروش آن نوشته‌ایم، اما باتوجه به نظرهایی که مخاطبان برای ما ارسال کردند، هنوز ابهامات زیادی برای این طرح وجود دارد. در این گزارش قصد داریم به سؤالات و ابهاماتی که درباره نحوه فروش سهام عدالت وجود دارد، پاسخ دهیم.

۱. چه کسانی می‌توانند سهام عدالت خود را بفروشند؟

برای اینکه بتوانید سهام عدالت خود را بفروشید باید یکی از روش‌های آزادسازی سهام، مستقیم یا غیرمستقیم را انتخاب کنید. در روش آزادسازی مستقیم سهامدار خودش مسئولیت پرتفوی بورسی را به عهده دارد، اما در روش غیرمستقیم پرتفوی افراد در شرکت سرمایه گذاری استانی قرار می‌گیرد و شرکت‌ها به نیابت از سهامداران، سهام آنها را مدیریت می‌کنند؛ بنابراین در روش دوم شخص به‌طور مستقیم درگیر نیست.

اگر هنوز روش آزادسازی سهام خود را انتخاب نکرده‌اید، تا پنجشنبه این هفته یعنی ۱۵ خردادماه وقت دارید تا با مراجعه به سامانه سهام عدالت این کار را انجام دهیم. اگر روش مستقیم را انتخاب کنید، اطلاعات شما از سازمان خصوصی سازی به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌شود و صاحب کد بورسی خواهید شد.

۲. آیا امکان فروش سهام عدالت در روش غیرمستقیم وجود دارد؟

آنطور که مسئولان ستاد راهبردی سهام عدالت اعلام کرده‌اند، امکان فروش سهام برای کسانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند هم وجود دارد، اما آنها باید منتظر پذیرش شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در بورس بمانند. این مورد ممکن است تا پایان سال طول بکشد.

۳. چگونه می‌توانیم سهام خود را در هر یک از شرکت‌های بورسی ببینیم؟

شما می‌توانید با مراجعه به سایت سامانه استعلام و آزادسازی سهام عدالت شرکت‌های بورسی را که شما از آنها سهم دارید، ببینید. در این سامانه دارایی‌های شما در هر شرکت نشان داده می‌شود.

۴. چطور می‌توانیم سهام عدالت خود را بفروشیم؟

به ‌دو صورت امکان فروش سهام عدالت وجود دارد. روش اول مراجعه به بانک و تکمیل فرم درخواست فروش سهام عدالت بوده که تا امروز ۱۳ خردادماه فرصت داشتید این اقدام را انجام دهید. در روش دوم با مراجعه به کارگزاری‌ها و سایت منتخب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌توانید اقدام به فروش تک‌تک سهام شرکت‌ها کنید.

۵. اگر سهام عدالت را از طریق بانک نفروشیم چه مشکلی پیش می‌آید؟

مهلت تعیین شده برای فروش سهام عدالت از طریق بانک‌ها امروز به پایان می‌رسد. اگر از این فرصت استفاده نکنید، باید برای فروش سهام عدالت خود کد بورسی بگیرید. چراکه صرفاً بانک‌ها بدون نیاز به کد بورسی سهام عدالت شما را می‌فروشند. اگر عجله‌ای برای فروش سهام ندارید، می‌توانید هر موقع خواستید برای دریافت کد بورسی اقدام کنید. همچنین اگر کد بورسی دارید، نگرانی بابت پایان مهلت فروش سهام عدالت از طریق بانک‌ها وجود ندارد.

۶. آیا می‌توان فروش سهام عدالت را لغو کرد؟

بعضی مشمولان بعد از امضای توافقنامه با بانک‌ها برای فروش سهام عدالت یا ثبت سفارش فروش به‌صورت غیرحضوری، از این اقدام پشیمان شده‌اند، اما امکان لغو سفارش فروش سهام از طریق بانک‌ها و سامانه‌های دیگر وجود ندارد، چراکه آنها سفارش مشتریانشان را جمع کرده و پس از آن در بورس می‌فروشند.

۷. پس از فروش، سهام عدالت چه زمانی و از چه طریقی واریز می‌شود؟

واریز مبلغ فروش سهام عدالت به حساب مشمول، صرفاً در روش فروش سهام از طریق بانک‌ها انجام می‌شود. اگر سهام عدالت خود را از طریق کارگزاری بفروشید، مبلغ آن به حساب شما نزد کارگزاری واریز می‌شود و از بخش توان خرید قابل مشاهده است. می‌توانید فروش سهام چرا و چگونه؟ از منوی «تقاضای وجه» سامانه معاملات آنلاین برای واریز پول به حساب بانکی‌تان استفاده کنید.

آنطور که در فرم درخواست فروش سهام آمده است، انتخاب زمان فروش و سهامی که باید به فروش برسد به عهده کارگزار با هماهنگی ناظر بازار است و در این خصوص اختیار تام به کارگزار و ناظر بازار داده می‌شود.

۸. افراد دارای کد بورسی چگونه می‌توانند سهام عدالت خود را بفروشند؟

اگر دارای کد بورسی هستید می‌توانید از طریق سامانه‌های فروش اینترنتی سهام عدالت بدون مراجعه حضوری به شرکت‌های کارگزاری نسبت به فروش سهام عدالت یا مشاهده سهامتان اقدام کنید. سامانه سعدی سامانه آنلاینی است که سهامدار پس از ورود به آن می‌تواند پرتفوی خود را مشاهده و تا سقف ۳۰ درصد از ارزش کل سبد را برای فروش انتخاب کند. کارگزاری نیز کلیه سفارش‌های فروش همه مالکان سهام عدالت را به قیمت بازار اخذ و تا ساعت ۱۴ آن روز به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌کند. سپرده‌گذاری مرکزی تا پایان آن روز دارایی سهام به اندازه سفارشات ارسالی هر کارگزار را در کد اختصاصی آن شرکت ایجاد می‌کند.

کارگزار روز کاری بعدی از ساعت ۱۲:۴۵ تا ۱۴ سفارشات فروش تجمیع‌شده را در هر نماد به قیمت پایانی همان روز وارد سامانه می‌کند و اهالی بازار می‌توانند به‌قیمت پایانی آن روز معاملاتی سهام مورد نظر را خریداری کنند.

بر اساس اطلاعیه سازمان بورس از امروز ۱۳ خردادماه تا چهارشنبه هفته آینده (۲۱ خردادماه) شرایط امکان خرید سهام در شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت وجود دارد. بر اساس این اطلاعیه تنها کارگزارانی امکان خرید سهام عدالت را دارند که از سوی کمیته پایش ریسک بازار به عنوان کارگزاری «پرریسک» شناسایی نشده باشند.

نمادهای معاملاتی «فایرا، خودرو، وتجارت، وبصادر، وبملت، بسویچ، شبندر، شتران، شبریز، شپنا، وپست، کچاد، حپترو، خساپا، وتوصا، ورنا، ساراب، سدشت، فولاژ، فخوز، فولاد، حکشتی، کگل، اخابر، رمپنا، فملی، بنیرو، دانا، جم، فارس، بفجر» شرکت‌های سرمایه‌پذیری هستند که در پورتفوی سهام عدالت سهام‌داران وجود دارند.

۹. شماره موبایل برای ورود به سامانه را چطور تغییر دهیم؟

بسیاری از مشمولان زمان مراجعه به سایت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به نشانی sahamedalat.ir یا ورود به سامانه‌های فروش سهام عدالت با پیام «شماره موبایل اشتباه است» روبه‌رو می‌شوند. این شماره موبایل از سازمان خصوصی‌سازی به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال شده و برای تغییر آن باید به سایت samanese.ir مراجعه کنید و از منوی سمت راست گزینه تغییر شماره تماس را انتخاب کنید.

۱۰. آیا بانک‌ها اجازه دارند کمتر از ۳۰ درصد سهام عدالت را واریز کنند؟

برخی از مردم زمانی که برای فروش ۳۰ درصد سهام عدالت خود مراجعه کرده‌اند، بانک‌ها گفته‌اند ارزش فروش سهام عدالت آنها فقط ۴۵۰ هزار تومان است، اما حسن علائی، معاون سازمان خصوصی‌سازی این خبر را جعلی اعلام کرده و گفته است که چنین ادعایی صحت ندارد. طی تماسی هم که با برخی از بانک‌ها داشتیم، به فروش ۳۰ درصد سهام اشاره کردند وپرداخت تنها ۴۵۰ هزار تومان از فروش سهام عدالت را نفی کردند.

مشمولان سهام عدالت می‌توانند از طریق شماره تلفن ۱۵۶۹ سوالات خود را با کارشناسان این مرکز مطرح کنند. همچنین شماره تماس ۸۳۳۳۸ سازمان خصوصی سازی، برای پاسخگویی به مشمولان سهام عدالت در دسترس است.

با اینکه سال ۱۳۸۸ رشته روابط عمومی را انتخاب کردم، اما آمال و آرزوهایم با سازوکار این رشته سنخیتی نداشت و پا به دنیای خبرنگاری و روزنامه‌نگاری گذاشتم. در سال ۹۶ با قبولی در کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی علامه خواستم به حوزه سیاست و جامعه وارد شوم که بخت و اقبالم این بود تا در راه پرداخت با دنیای فناوری و فین‌تک آشنا شوم و حالا خبرنگار حوزه بورس این رسانه هستم.

چرا سهام عدالت به فروش نمی‌رود؟

رئیس سازمان بورس گفت: علت جلوگیری از فروش سهام عدالت فضای بازار است. از آنجایی که حجم سهام عدالت زیاد است، اگر فروش آن در بازار مدیریت شده نباشد باعث کاهش ارزش سهام عدالت می‌شود.

به گزارش تجارت‌نیوز، محمدعلی دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به سوالی مبنی بر دلیل عدم فروش سهام عدالت اظهار کرد: علت جلوگیری از فروش سهام عدالت فضای بازار است. از آنجایی که حجم سهام عدالت زیاد است، اگر فروش آن در بازار مدیریت شده نباشد باعث کاهش ارزش سهام عدالت می‌شود و در واقع به منافع سهامداران ضربه می‌زند.

او ادامه داد: بنابراین چاره‌ای به جز این نداریم فروش سهام چرا و چگونه؟ که به صورت مدیریت شده این مسئله فروش را انجام دهیم. هر زمان که فضای بازار خوب باشد سعی می‌کنیم به صورت تدریجی امکان فروش آن را فراهم کنیم.

این مقام مسئول بیان کرد: ضمن اینکه ما همیشه به سهامداران مستقیم و غیرمستقیم تاکید داریم که سهام عدالت مجموعه‌ای از ارزشمند‌ترین و بهترین شرکت‌های کشور است و هیچ دارایی بهتر از آن وجود ندارد. اگر کسی نیاز حادی به پول ناشی از فروش آن ندارد، به نفع اوست که این سهام را نگهداری و از منافع آن در بلند مدت بهره‌مند شود.

نحوه تبدیل سهام جایزه به سهام عادی

در بازار بورس گاهی با مفاهیمی روبه‌رو می‌شویم که اگر با آن‌ها آشنا نباشیم، می‌توانند گیج‌کننده باشند. سهام جایزه، یکی از آن مفاهیمی است که در بازار اسم آن را زیاد می‌شنوید. ممکن است با خودتان فکر کرده باشید که چرا شرکت‌ها باید به ما جایزه بدهند، یا حالا چگونه این سهام جایزه را بفروشیم؟ سهام جایزه حاصل انواعی از افزایش سرمایه است و اساس آن به مسائل حسابداری برمی‌گردد. در ادامه این موارد را بیشتر بررسی می‌کنیم.

انواع افزایش سرمایه با سهام جایزه

در تعریفی ساده، دارایی هر شرکت متشکل از مجموع بدهی و حقوق سهامداران آن شرکت است. هر شرکتی برای تأمین نقدینگی موردنیاز خود در طرح‌های توسعه یا افزایش قدرت رقابت با رقبا، دو راه در پیش روی خود دارد. یا باید با دریافت وام و تسهیلات بر بدهی‌ها بیافزاید، یا با افزایش سرمایه بر حقوق سهامداران. افزایش سرمایه می‌تواند از محل‌های گوناگونی انجام گیرد. دو نوع افزایش سرمایه که منجر به سهام جایزه می‌شود را در ادامه بررسی می‌کنیم.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته

سود حاصله از فعالیت‌های شرکت، حق سهامداران است. با این حال، در اغلب مجامع عمومی عادی سالیانه بر اساس تصمیم هیأت مدیره تمامی سود تقسیم نمی‌شود و بخشی از آن به عنوان سود انباشته در حساب‌های شرکت باقی می‌ماند. زمانی که سود انباشته به مقدار قابل توجهی می‌رسد، با تصمیم هیأت مدیره و مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، می‌توان با انتقال آن به حساب سرمایه، دست به افزایش سرمایه زد.

در این مرحله، این نکته حائز اهمیت است که با افزایش سرمایه اسمی شرکت، تعدادی سهام جدید منتشر می‌شود و به عنوان سهام جایزه بین سهامداران تقسیم می‌شود. اما دارایی سهامدار بعد از مجمع تغییری نمی‌کند! به عبارت دیگر، مجموع سهام عادی و سهام جایزه هر سهامدار ضربدر قیمت جدید سهم، باید همان عدد دارایی قبلی او باشد و به همین خاطر، قیمت سهم متناسب با درصد افزایش سرمایه، کاهش می‌یابد. اما چگونه چنین چیزی ممکن است؟

اگر از خواندن بند بالا تعجب کردید، این مثال را در نظر بگیرید. فرض کنید شما سهامدار شرکتی هستید و قبل از مجمع افزایش سرمایه، ده درصد سهام شرکت برای شماست. داشتن ده درصد سهام شرکت، یعنی شراکت شما در تمام بخش‌های شرکت، از جمله سود انباشته! بنابراین وقتی افزایش سرمایه از محل سود انباشته صورت می‌گیرد، سرمایه جدیدی به شرکت وارد نمی‌شود و برای همین است که بعد از مجمع، مجموع دارایی شما تغییری نمی‌کند. سهام جایزه دریافت می‌کنید و در ازای آن از قیمت سهم کاسته می‌شود.

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی

دارایی‌های هر شرکت در طول زمان ارزش‌های بیشتری پیدا می‌کنند. زمین، ساختمان شرکت، تأسیسات و هر بخش دیگری از دارایی‌های شرکت، باید به ارزش تاریخی در ترازنامه گزارش شوند. زمانی که ارزش روز آن‌ها با ارزش تاریخی‌شان تفاوت زیادی پیدا کند، ارزش آن‌ها مجدد ارزیابی و به ارزش روز گزارش می‌شود. تفاوت ارزش تاریخی و ارزش روز دارایی‌ها به سرمایه اسمی شرکت افزوده شده و افزایش سرمایه را رقم می‌زند. با افزایش سرمایه شرکت، سهام جایزه منتشر شده و میان سهامداران و متناسب با دارایی هر سهامدار تقسیم می‌شود. در این روش نیز سرمایه‌ای وارد شرکت نشده است و دارایی کل هر سهامدار قبل و بعد مجمع یکسان است.

تاثیر انتشار سهام جایزه بر سهام شرکت‌های بورس

بعد از آشنایی با روش‌های افزایش سرمایه که منجر به سهام جایزه می‌شوند، این سوال ایجاد می‌شود که تأثیر انتشار سهام جایزه بر شرکت‌های بورسی چیست؟ دانستیم که سهام جایزه حاصل افزایش سرمایه است و در این نوع از افزایش سرمایه، تنها فرایند حسابداری صورت می‌گیرد و سرمایه جدیدی به شرکت افزوده نمی‌شود. بنابراین انتشار سهام جایزه در ارزندگی سهام یک شرکت تأثیر مستقیم ندارد. هرچند که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی نظیر اجرای طرح‌های توسعه داشته باشد که به کمک افزایش سرمایه و تأمین مالی رقم می‌خورند.

اما نکتۀ حائز اهمیت این است که بعد از افزایش سرمایه، قیمت سهام متناسب با درصد افزایش سرمایه، کاسته می‌شود. کاهش قیمت سهام می‌تواند در برخی موارد یک تقاضای روانی ایجاد کند و باعث افزایش قیمت شود. این اتفاق معمولاً پیش از برگزاری مجمع و در هنگام طی مراحل قانونی اخذ مجوز افزایش سرمایه رخ می‌دهد.

سهام جایزه به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

آگهی دعوت به مجمع عمومی جهت افزایش سرمایه، چند روز قبل از مجمع در سامانه کدال اطلاع‌رسانی می‌شود. تمام کسانی که در روز مجمع سهامدار باشند، سهام جایزه به آنان تعلق می‌گیرد. فرقی هم ندارد که آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع سهام را خریداری کرده باشند یا یک‌سال قبل. همین که کسی در روز مجمع سهام شرکت را داشته باشد، سهام جایزه به او نیز می‌رسد و جای نگرانی نیست. در ضمن حتی اگر روز بازگشایی بعد از مجمع افزایش سرمایه، کسی سهام خود را بفروشد، باز هم سهام جایزه او محفوظ می‌ماند.

چه زمانی سهام جایزه به پرتفوی اضافه می‌شود؟

برخی از نمادها بعد از برگزاری مجمع افزایش سرمایه، بازگشایی می‌شوند و سهام جایزه بعد از ثبت آگهی افزایش سرمایه نزد اداره ثبت شرکت‌ها به پرتفوی اضافه می‌گردد. اما بعضی دیگر، سهام عادی به همراه سهام جایزه بعد از ثبت آگهی با همدیگر بازگشایی می‌شوند. چه تفاوتی در میان است؟

تفاوت در درصد افزایش سرمایه است. در صورتی که افزایش سرمایه کمتر از ۲۰۰ درصد باشد، بعد از مجمع نماد شرکت بازگشایی شده و زمانی که آگهی ثبت افزایش سرمایه روی کدال برود، سهام جایزه نیز به پرتفوی اضافه می‌شود. در این حالت ممکن است اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی تا ۴ ماه هم زمان ببرد. در افزایش سرمایه‌های بیش از ۲۰۰ درصد، سهام عادی بعد از مجمع بازگشایی نمی‌شود. هنگامی که آگهی ثبت افزایش سرمایه منتشر شد، سهام عادی به همراه سهام جایزه بازگشایی می‌شوند. این فرایند از ۱ تا ۴ ماه زمان لازم دارد.

نحوه دریافت سهام جایزه

دریافت سهام جایزه بسیار آسان است. وقتی که آگهی ثبت افزایش سرمایه در کدال منتشر می‌شود، اگر آن سهم را داشته باشید، بدون هیچ اقدامی و به صورت خودکار سهام جایزه نیز به سهام عادی شما افزوده می‌شود. برای مثال اگر شما حتی یک سهم از نماد الف را داشته باشید و ۵۰۰ سهم جایزه به شما تعلق گرفته باشد، بعد از آگهی ثبت افزایش سرمایه، در پرتفوی اصلی خود ۵۰۱ سهم مشاهده می‌کنید. در صورتی که سهم موردنظر را ندارید و آگهی ثبت نیز منتشر شده است، کافی است که درخواست تغییر کارگزار ناظر را از طریق سامانه کارگزاری خود برای آن سهم ثبت کنید تا سهام جایزه به پرتفوی شما افزوده شود.

تبدیل سهام جایزه به سهام عادی و فروش آن

بعد از ثبت آگهی افزایش سرمایه در کدال، سهام جایزه همانند سهام عادی قابل معامله است. به همین خاطر نیازی به اقدام خاصی برای تبدیل سهام جایزه به سهام عادی ندارید. تنها کافی است که فرایند دریافت سهام جایزه را که در بند بالا گفتیم انجام دهید تا به پرتفوی شما اضافه شود. حالا سهام جایزه همانند سهام عادی و به قیمت روز بازار قابل معامله است.

جمع‌بندی

دانستیم که سهام جایزه، نه یک جایزه و تشویقی، بلکه حاصل از افزایش سرمایه بوده و تأثیر مستقیمی روی دارایی شما ندارد. با انواع افزایش سرمایه که منجر به انتشار سهام جایزه می‌شود آشنا شدیم و دانستیم که چرا دارایی سهامداران قبل و بعد افزایش سرمایه تغییری نمی‌کند. توجه داریم که کاهش قیمت سهم ناشی از افزایش سرمایه، می‌تواند با ایجاد یک جو روانی برای خریداران جذاب باشد و معمولاً قبل از برگزاری مجمع، باعث رشد تقاضای سهام شود. با این حال، لازم است که مبنای معاملات خود را افزایش سرمایه یا سهام جایزه قرار ندهیم و به دنبال سهام ارزنده باشیم. ارزندگی سهام عامل اساسی عرضه و تقاضای هر سهم است و آنچه در این میان باعث نوسانات قیمتی می‌شود، تحت تأثیر مقدار ارزندگی سهم اهمیت پیدا می‌کند.